Een blik in de eeuwigheid – Raymond Moody en Paul Perry

Verslagen van bijna-doodervaringen zijn vaak indrukwekkend. Mensen die op het randje van de dood hebben gezweefd, maar daarna weer bij kennis kwamen, vertellen vaak over overleden familieleden en vrienden die zij hebben gezien en gesproken. Ook wordt hun soms een terugblik gegund op het leven dat ze hebben geleid, maar dan zó levendig en indringend dat het meer een herbeleving is dan een pure herinnering. Verder zien ze vaak Jezus of andere personen uit religieuze tradities.

Wie zoiets heeft meegemaakt, twijfelt daarna nooit meer aan het bestaan van een hiernamaals. De werkelijkheid, die men op zulke moment heeft gezien en ervaren, wordt door BDE-ers immers als ‘echter’ dan de alledaagse werkelijkheid beschouwd.  Toch zijn de meeste medici er niet van overtuigd dat BDE’s solide bewijzen vormen van een hiernamaals. Geen wonder, want een bewustzijn dat onafhankelijk van de menselijke hersenen kan bestaan is volgens hen per definitie onmogelijk.

Het gevolg daarvan is, dat BDE’s door hen meestal worden afgedaan als hallucinaties of als ervaringen die tot stand komen onder invloed van zuurstofgebrek. Het zouden de laatste signalen zijn van een stervend bewustzijn, liedjes die het brein fluit in het donker. En hoewel al deze fysiologische verklaringen voor BDE’s stuk voor stuk kunnen worden weerlegd, blijft men in wetenschappelijke kringen met grote hardnekkigheid vasthouden aan het idee dat ze niet wijzen op een leven na de dood. Wie desondanks de moed heeft om die afhankelijkheidsrelatie tussen hersenen en bewustzijn ter discussie te stellen en oppert dat de menselijke psyche het lichaam misschien helemaal niet nodig heeft om te kunnen functioneren, wordt in wetenschappelijke kringen al gauw met pek en veren besmeurd. Dat is ook wel begrijpelijk. Zo’n stap wordt door veel wetenschappers immers beschouwd als het introduceren van religie in de wetenschap - iets wat men met alle geweld wil vermijden.

Traditionele medici waren tot nu toe redelijk succesvol in het verdedigen van het medische paradigma dat het bewustzijn ontstaat door de hersenfuncties. Met veel inventiviteit bedachten ze telkens weer nieuwe sluikwegen om vol te kunnen houden dat BDE’s noodsignalen zouden zijn die het stervende brein uitzendt. Toch is er een nieuwe ontwikkeling die het deze wetenschappers wel eens heel moeilijk zou kunnen maken om het idee van een hiernamaals nog langer te ontkennen. Raymond Moody, de man die in 1975 grote bekendheid kreeg door zijn BDE-boek “Leven na dit leven”, schreef in 2010 samen met Paul Perry “Glimpses of Eternity” een boek over een daaraan verwant onderwerp: gedeelde doodervaringen. Vorig jaar verscheen het bij uitgeverij Bruna onder de titel “Een blik in de eeuwigheid”.   

Onder gedeelde doodervaringen, kortweg GDE’s, verstaat Moody de bijzondere ervaringen van familieleden, vrienden en zorgwerkers die aanwezig zijn bij het sterven van iemand. Tijdens of kort na het overlijden van die persoon nemen zij een zeer intens licht waar, zien zij dat zijn geest het lichaam verlaat of worden zij andere gestalten rondom het bed van de stervende gewaar. Verder wordt vaak prachtige muziek gehoord die niet van aardse oorsprong is of krijgt men beelden te zien van de hemel. Ook komt het voor dat een familielid tijdens het overlijden van een geliefde spontaan uittreedt en dan in die uitgetreden staat aanwezig is bij het levenspanorama dat diegene te zien krijgt. Allerlei karakteristieke momenten uit het leven van de gestorvene trekken dan zeer snel voorbij, alsof een film in een enorm tempo wordt afgespeeld. Op zulke momenten vinden soms hele gesprekken plaats met de overledene die als geest zijn lichaam al heeft verlaten. Een mooi voorbeeld van zo’n GDE is het volgende. Hierin beschrijft een moeder het sterven van haar zoon.

“In plaats van de kamer en alle medische apparatuur zag ik beelden voor me van alles wat mijn zoon in zijn korte leven had meegemaakt. Hij stond zelf middenin dat beeld, met een stralende, intens blije glimlach op zijn gezicht. Ik zag Christus naar beneden komen en hem uit zijn lichaam tillen. Ik zag dat mijn zoon zijn lichaam achterliet en een fel, stralend licht betrad waarin hij en ik samen werden omringd door allemaal beelden uit zijn leven, tot in de kleinste details. Zo zag ik hem in zijn eentje in zijn kamer spelen met zijn fort en speelgoedsoldaatjes.” 

Veel verschijnselen, die ook voorkomen bij BDE’s, zien we dus terug bij GDE’s. Toch is er één belangrijk verschil: de mensen die een GDE hebben gehad waren gezond en bij vol bewustzijn toen ze die ervaring kregen. Het veelgehoorde argument dat deze verschijnselen het gevolg zouden zijn van zuurstofgebrek of andere fysiologische problemen in de stervensfase gaat voor GDE’s dus beslist niet op. Niettemin komen deze ervaringen in veel opzichten overeen met het bekendere broertje ervan, de BDE. Dat betekent dat ze hoogstwaarschijnlijk een gemeenschappelijke oorzaak moeten hebben. En welke oorzaak ligt meer voor de hand dan dat men tijdelijk in de geest verbonden is met de geest van een vriend of familielid en tijdens die momenten ervaart wat hij  of zij kort na het overlijden doormaakt?

In zijn boek “De tunnel en het licht”, dat in 1988 verscheen, gaf Moody een systematisch overzicht van alle kenmerken die bij BDE’s worden waargenomen. In “Een blik in de eeuwigheid” doet hij dat voor GDE’s. Ook bespreekt hij achterin het boek de vragen die vaak worden gesteld over deze categorie ervaringen. Het boek wordt besloten met het zoeken naar verklaringen. Voor mijn gevoel had hij in dat slothoofdstuk wel wat doortastender mogen zijn. Zo probeert hij GDE’s o.a. te verklaren uit de sterke empathie die je kunt voelen voor een familielid of vriend, die op sterven ligt. Ik denk dat dat wat al te voorzichtig is. Daar staat tegenover dat aan de hand van GDE’s niet spatwaterdicht kan worden bewezen dat de mens niet meer is dan een geest, die bij het sterven het lichaam verlaat en dan een hemelse sfeer binnengaat. Maar Moody komt met dit boek daar wel heel dicht bij in de buurt. Wat er nog aan ontbreekt is een sluitende theorie over de menselijke persoon en een duidelijk concept over het hiernamaals. De GDE-verslagen bieden naar mijn idee voldoende aanknopingspunten om ook die twee punten nader uit te werken.

Hoe dan ook, “Een blik in de eeuwigheid” vind ik zonder meer aanrader. Het boek leest heel vlot en biedt heel veel voorbeelden van ervaringen aan het sterfbed. Je moet wel heel sceptisch zijn ingesteld om na lezing ervan vast te blijven houden aan het idee dat er geen leven is na de dood en dat de mens uit niet meer dan een beetje materie bestaat. Ik ben daarom ook benieuwd hoe ver Moody het zal schoppen om ook die sceptici en cynici over de streep te trekken.