Raymond, slachtoffer van een psychiatrisch stigma

Kreperen in de isoleercel: voor Raymond werd dit werkelijkheid.

Illustratie: www.eo.nl

Op donderdagmiddag 3 november werd in het radioprogramma "Dit is de dag" aandacht besteed aan de lijdensweg van Raymond, een 37-jarige man die in 2009 weken lang zwaar gewond in een isoleercel heeft gelegen van GGZ Dimence in Deventer. Enkele uren na die radio-uitzending bracht de EO in het tv-programma "De Vijfde Dag" een uitvoerige reportage op het scherm over de laatste weken van deze man, die uiteindelijk in het Deventer ziekenhuis aan zijn verwondingen bezweek.  Aan de hand van het relaas van Linda, de zus van Raymond, kon zijn martelgang nauwkeurig worden gereconstrueerd. Een verhaal over falende hulpverlening, slechte coördinatie tussen de GGZ en een algemeen ziekenhuis en - last but not least - over de funeste gevolgen van vooroordelen jegens mensen met een psychiatrisch stigma.

Tot tien maal toe werd deze suïcidale man met het etiket 'borderline persoonlijkheids stoornis' door medewerkers van psychiatrische instelling Dimence naar het nabijgelegen ziekenhuis gebracht. Toch weigerde men hem de hulp te geven die hij nodig had. De reden? In het ziekenhuis wilde men niets te maken hebben met gedragsgestoorde patiënten. Psychiatrische klanten, dat geeft alleen maar overlast op de afdeling, zo werd er geredeneerd. "Neem hem maar weer mee", gaf men de begeleiders van Dimence te verstaan die hem zwaargewond het ziekenhuis hadden binnengebracht. En onverrichterzake vertrokken ze weer, op weg naar Dimence waar hij opnieuw in een isoleercel belandde. Pijnstillers kreeg hij niet, zelfs een matras op de kale vloer van zijn cel vond men niet nodig: hij moest maar slapen op een schamel dekentje.  Ondertussen werd hij niet door wakkere verpleegsters, maar door bewakingsrambo's in de gaten gehouden. Schrijnend was ook dat Raymond tijdens een eerdere opname in een isoleercel was opgesloten en daar een fiks trauma aan had overgehouden. Nog afgezien van zijn verwondingen was het verblijf in de isoleer voor hem op  zichzelf dus al een hel.

Zo pendelde hij na telkens nieuwe zelfmoordpogingen heen en weer tussen Dimence en het Deventer Ziekenhuis, totdat hij op den duur in coma raakte. Uiteindelijk werd de familie, die in Dimence niet bij hem mocht komen, te verstaan gegeven dat ze hem wel mee naar huis mochten nemen. "Als je hem geen eten en drinken meer geeft, gaat hij vanzelf wel dood", werd erbij gezegd. De familie weigerde hieraan mee te werken. Daarna werd hij alsnog - volkomen uitgeteerd, met een schedelbasisfractuur, een geperforeerde long, gebroken ribben en een gebroken neus - opgenomen in het ziekenhuis, waar hij al snel overleed.

Na zijn dood kreeg de familie 22.500 euro zwijggeld aangeboden, zgn. om 'hen tot rust te brengen'. Men wilde geen publiciteit over deze zaak.

Cruciaal bij dit alles is dat algemene ziekenhuizen weinig op hebben met psychiatrische patiënten, en met gedragsgestoorde patiënten in het algemeen. Want ook demente bejaarden worden daar vaak had aangepakt. Zo zijn er signalen dat in algemene ziekenhuizen demente bejaarden vaak worden vastgebonden met de zweedse band en dan worden 'gekalmeerd' met middelen als bv. haldol. Ze zijn daar geen grote fan van mensen die er maar wat doelloos rondbanjeren, dingen roepen of constant liggen te woelen en te draaien: aanpakken die hap.

Dat laatste geldt dus ook voor GGZ-klanten. In interviews gaven voormalig hoofd psychiatrie van het Erasmus Medisch Centrum, Michiel Hengeveld, en Adriaan Honig aan dat algemene ziekenhuizen al snel geneigd zijn om GGZ-klanten te weren. Deze situaties doen zich vaker voor, het is een bekend probleem. Dat er doden door vallen komt niet zo vaak voor. Toch is het uiterste consequentie van het psychiatrische stigma. Doordat er de laatste jaren steeds meer patiënten komen met zowel ingewikkelde somatische problematiek áls met pittige psychiatrische problemen, gebeurt het steeds vaker dat dergelijke patiënten door ziekenhuizen geweigerd worden, vertelde Hengeveld.

PvdA Tweede Kamerlid en woordvoerder voor Volksgezondheid Lea Bouwmeester liet een reactie weten dat ze wil dat de rol van de Inspectie voor de Gezondheidzorg in deze kwestie onder de loupe wordt genomen. Dat laatste lijkt me volkomen terecht. Want ook bij de zaak tegen het SPDC-Oost in Amsterdam, waar in 2008 verschillende patiënten in een isoleercel stierven, deed de inspectie niets. Weliswaar stelde de inspectie een onderzoek in, maar omdat er zeker twintig zorgprofessionals bij de gang van zaken betrokken waren, besloot men niemand aan te klagen.

Eigenlijk denk ik dat er maar één oplossing is: bij suïcidepogingen nóóit iemand isoleren maar vooral praten, en in feite nog radicaler: isoleer- en separeercellen afschaffen. Het isoleren van mensen in de GGZ werkt praktisch altijd traumatiserend. Bovendien zijn er al te veel mensen in de isoleercel overleden. Isoleren is geen behandeling; het is alleen in het voordeel van het personeel dat een lastige patiënt een tijdje kan opbergen. Maar vroeg of laat moet de deur weer open en zal men verder moeten met elkaar. De verhoudingen zijn dan al danig verstoord, de patiënt is meestal getraumatiseerd. En waar een basis voor een behandeling ontbreekt, zijn er alleen maar verliezers. Het wordt dan ook hoog tijd dat men in Nederland, in navolging van de Scandinavische landen, het isoleren in de GGZ gaat verbieden.  

- zie voor een uitgebreidere versie van dit artikel http://www.nederlands.nl/nedermap/beschouwingen/beschouwing/128993.html.