Kenmerken van de atheïstische intolerantie

Een navigator is een mooi ding. De meeste mensen denken daarbij aan een klein, handig apparaatje dat hen de weg wijst als ze achter het stuur zitten. Reuze handig als je ergens naartoe moet waar je nooit eerder bent geweest en te lui bent om een kaart te lezen.

Toch kom je navigators niet alleen op de autoweg tegen. Er zijn ook tomtoms die je de weg wijzen op het internet. Eén zo’n exemplaar probeert me al maanden lang te coachen bij het schrijven van mijn artikelen over religie. Als ik rechtdoor wil door te beweren dat er een God bestaat, roept hij me toe: “Probeer om te keren, je zit op de verkeerde weg”. Een beetje vreemd is dat wel, want deze aanwijzingen komen ongevraagd. Toch trekt Tomtommetje zich daar niets van aan, want als ik dan tóch door blijf rijden, verklaart hij me voor dom en onwetenschappelijk. Goeiemorgen, daar heb ik niet van terug. Wat blieft, meneer Tomtom? 

Atheïstische haatbloggers en anti-religieuze stalkers. Tegenwoordig zitten er op elke website en elk forum wel een paar. Tomtom is er één van. Onder allerlei schuilnamen posten ze hun eindeloze riedels zodra een gelovige het durft te wagen om te verklaren dat hij of zij in God gelooft. Al gauw worden de middeleeuwen, heksenvervolgingen, kruistochten en inquisitie in stelling gebracht. Het christendom was immers gewelddadig en extreem intolerant. Dat wordt me dan in het gezicht geslingerd alsof dat totaal nieuw voor mij is. Ga ik dan nog niet door de bocht, dan wordt een andere troef in stelling gebracht: het geloof is onwetenschappelijk. De wetenschap zou immers hebben aangetoond dat er geen God bestaat. Alsof men dat proefondervindelijk in een laboratorium heeft vastgesteld. In werkelijkheid kunnen geleerden die vraag helemaal niet beantwoorden. Echte wetenschappers stellen de Godsvraag immers niet: ze zijn agnost.

Maar het kan nog veel gekker. Zo werd mij een paar weken geleden op een forum voor vijftigplussers verweten dat een Europese organisatie, waar ik nog nooit van had gehoord, had vastgesteld dat religieus fundamentalisme een uiting is van een neurologische afwijking. En omdat ik voorzichtig de vraag had opgeworpen of de natuurwetten, de oerknal en de evolutie misschien wezen op het bestaan van een schepper, was ik automatisch een fundamentalist waartegen met harde hand moest worden opgetreden. Ook werd ik in dat verband een creationist genoemd. Dat is nog veel erger, want een creationist gelooft dat de wereld letterlijk in zeven dagen geschapen is. Alsof God de wereld in een paar dagen heeft gesmurft. Nu acht ik Hem tot veel in staat, maar ik geloof niet dat Hij zó veel haast heeft gehad. Het kan ook wel wat kalmer aan. Wat dacht je van zo’n 18 miljard jaar? Lijkt me ruim voldoende.  Alles op zijn tijd, nietwaar.

Voor atheïsten zijn alle gelovigen kerklid, het liefst natuurlijk van een zwarte kousenkerk. Zulke mensen zijn makkelijk te bestrijden. Je legt dan de letterlijke tekst van de bijbel naast het evangelie van de oerknaltheorie, en klaar is Kees. Dat is makkelijk scoren. Toch is maar een paar procent van de Nederlandse bevolking creationist. Het overgrote deel van de christenen combineert het geloof met de wetenschap. Geloof en evolutie bijten elkaar immers niet. Het Vaticaan heeft een eigen sterrenwacht en ook christelijke geleerden houden zich met astronomie bezig.

Wat mij nog het meest stoort is het gigantische pars pro toto-denken van de meeste atheïstische bloggers. Eén of twee facetten van het christendom worden eruit gelicht en als de hele christelijke traditie voorgesteld. Het gaat dan altijd om uitwassen zoals de kruistochten en andere uitingen van geweld en onverdraagzaamheid. De conclusie is dan ook simpel: religies zijn onverdraagzaam, want ze zetten aan tot haat en geweld. Om die reden zouden uitingen van religie uit het openbare leven moeten worden gebannen.

Wat men daarbij vergeet zijn centrale christelijke waarden als solidariteit, het opkomen voor armen en mensen die worden vervolgd vanwege hun overtuiging. Vanuit het geloof dat er een God bestaat die wil dat mensen solidair zijn met elkaar zijn er ook altijd personen en organisaties geweest die opkwamen voor de rechten van minderheden. Sommigen hebben dat met de dood moeten bekopen. Dat gebeurt ook nu nog. De zorg voor zieken en gehandicapten is voortgekomen uit de middeleeuwse kerken en kloosters. En hoeveel dingen er in de traditie ook zijn misgegaan, deze centrale waarden zijn recht overeind gebleven, dwars tegen alle individualistische en egocentrische tendensen van deze tijd in. 

Ik vraag me wel eens af hoe lang het nog duurt voordat het ook tot links Nederland is doorgedrongen dat het christendom méér is dan een synoniem voor onverdraagzaamheid en grenzeloze naïviteit. Het christendom is allereerst een ethische religie. Ik vind het daarom ontzettend jammer dat bij alle opwinding over donkere aspecten van kerk en religie dit centrale, bindende element over het hoofd wordt gezien. Juist door linkse mensen die de mond vol hebben over solidariteit en het opkomen voor onderdrukte groepen.

Ik denk dan ook dat het tijd wordt dat links Nederland, naast de terechte aandacht die er is voor uitwassen, ook oog begint te krijgen voor de essentie van het christendom. Die essentie is m.i. de ethiek die uitgaat van zorg voor de medemens en voor de aarde als geheel. De overeenkomsten zijn immers veel groter dan de verschillen. Zodra atheïsten, die men meestal bij links aantreft, oog beginnen te krijgen voor die aspecten van het christendom, en christenen hun eigen waarden herkennen in de linkse politiek, zullen zinloze discussies tussen christenen en atheïsten langzaam maar zeker verstommen.

Existentie

Existentie

 

In steeds eender, ander licht

en vaak tegen beter weten in

trekken wij onze sporen op aarde:

na de diepten van de nacht

is er immer een nieuwe dageraad

die voorbij de einder op ons wacht.

 

Door elk gevecht met de engel

verliezen wij aan zwaarte

maar winnen wij aan gewicht –

totdat wij te langen leste,

verankerd op Christus’ liefdeslicht,

bevrijd van alle aardse dromen,

langs een flonkerend lint van sterren

in het Vaderhuis worden opgenomen.

De wervelende tunnel van de tijd

kent geen eind en geen begin –

als het leven zelf zijn wij:

de eeuwigheid ruist diep binnenin.

Mijn beweringen 2011

Telkens weer verbaast me het blinde geloof van veel mensen in de wetenschap. En dat ondanks het feit dat tal van wetenschappers helemaal niet waardevrij te werk gaan: ze dringen ons vaccins op zonder dat er een epidemie op komst is, ontwikkelen geniepige wapens en ontkennen met allerlei drogredenen de wereldwijde opwarming. Dit geloof in de wetenschap is veel schadelijker dan het religieuze geloof dat veel mensen achter zich hebben gelaten.


De grootste vijand van de mens is niet agressie of hebzucht, maar angst – angst dat anderen je niet mogen, angst om een enge ziekte te krijgen, angst om dood te gaan, angst om in welk opzicht dan ook tekort te komen, angst dat de grond je onder de voeten wordt weggemaaid, angst dat alles waar je heilig in gelooft uiteindelijk een illusie blijkt te zijn. Pas iemand die zijn angsten volledig de baas is geworden, is een vrij mens.

Sommige auteurs verkeren in de waan dat literaire teksten met een zekere grimmigheid moeten worden geschreven, alsof de wereld om hen heen uit louter ridicule en minderwaardige personen en zaken bestaat waarvan het verwerpelijke karakter moet worden aangetoond. In werkelijkheid heeft een goede schrijver geen spot of cynisme nodig, maar vooral verbeeldingskracht, gedrevenheid en een scherpe intuïtie.

De Mayakalender is de Enkhuizer Almanak van New Age. Wie er blind op vaart, loopt het risico om te verzuipen.

Het is geen wonder dat andere beschavingen nog geen contact met ons hebben opgenomen; de inboorlingen van de aarde staan vanwege hun agressie en kortzichtigheid immers bekend als de Tokkies van het heelal.

Wie een ander er zonder de minste of geringste aanleiding van beschuldigt dat hij kunstenaars en dissidenten naar Siberië zou willen sturen, kan beter met zijn pantoffels bij de centrale verwarming gaan zitten.

Rechtsongelijkheid is één van de kenmerken van een standenmaatschappij. Groot-Brittannië voldoet daar perfect aan. Voor het stelen van 6 flesjes water krijg je daar een gevangenisstraf van 6 maanden, maar als je er als bankdirecteur een financiële crisis veroorzaakt, mag je net als anders een fraaie bonus opstrijken.

Eén van de grootste vijanden van de mensheid is de neiging om allerlei zaken die men niet kent niet te onderzoeken en bij voorbaat te verwerpen omdat men er van uitgaat dat ze niet bestaan of omdat ze de moeite van het onderzoeken niet waard zouden zijn. In dat opzicht zijn de meeste mensen gewoon kuddedieren.

De meeste mensen die actief zijn op de sociale media zijn totaal niet geïnteresseerd in anderen; ze willen alleen maar zichzelf profileren en zich koesteren in een warme, immer neerdalende regen van complimentjes. Zo kan het gebeuren dat je 300 'internetvrienden' hebt en toch 7 weken dood achter je p.c. zit. Geen mens die het wat kan schelen.

Het kostte me als Groninger zo'n twintig jaar om me na mijn verhuizing Fries te voelen onder de Friezen. Kun je nagaan hoe lang het duurt voordat een Marokkaan, Turk, Pool, bosjesman of Chinees zich hier thuis voelt.

Farewell to a friend (2003)

Soms is het alsof je bent teruggekeerd naar de wereld van de levenden.
Dan dans je en lach je teder naar me, biedt me iets te drinken aan
We lopen en praten op een zomeravond, terwijl de schaduwen vallen.
De geluiden van de stad versterven terwijl de eerste sterren verschijnen

Je bent één van de onsterfelijken nu, toch kijk je naar me
zoals je dat tijdens je leven deed, vriendelijk, met je tedere lach,
en ik kan bijna jouw hand voelen die door mijn haren strijkt
en jouw glimlach zien. Jouw stem fluistert tegen me achter de sluier,
de Styx die stroomt tussen deze wereld en de jouwe.

Mag God jou zegenen, jou koesteren, jou naar huis voeren in zijn domein
Mogen alle pijn en alle verdriet die jij op aarde leed hier achterblijven.
Mogen een toorts van licht en de immense macht van de liefde
jou begeleiden als jouw tedere ziel de hemel nadert en je voorgoed
met tranen van geluk binnengaat door de poorten van de eeuwigheid.

Thuiskomst

Thuiskomst

Uit een peilloze schacht van duisternis,
een stilte als de wereld zo diep,
golfden de eerste lichtstralen af en aan.
Puls na puls stuwde U Uw geest de wereld in
totdat de verten flonkerden van Uw bestaan.

Zo schiep U ook ons als vrije geesten,
als Uw kinderen, spelend en wandelend in Uw licht.
Maar in het spoor van de Lichtdrager,
voor zijn duistere drang naar macht gezwicht,
tuimelden wij in vrije val uit Uw eeuwigheid.

Sindsdien gevangen in het web van ruimte en tijd
zijn wij duizend doden gestorven:
van geboorteschreeuw tot laatste snik
leven na leven na leven eendere echo’s van het ‘ik’.

Uit hellen en hemelen klimt Uw leven naar U op
over de brug van licht die Uw Zoon naar ons sloeg
tot elke grens van ruimte en tijd
weer in de hoogste hemelen is opgeheven.

En eindelijk voor anker gegaan,
voorbij alle leed en alle pijn,
zullen wij als goden zijn,
de droom van het bestaan ontstegen.

Raymond, slachtoffer van een psychiatrisch stigma

Kreperen in de isoleercel: voor Raymond werd dit werkelijkheid.

Illustratie: www.eo.nl

Op donderdagmiddag 3 november werd in het radioprogramma "Dit is de dag" aandacht besteed aan de lijdensweg van Raymond, een 37-jarige man die in 2009 weken lang zwaar gewond in een isoleercel heeft gelegen van GGZ Dimence in Deventer. Enkele uren na die radio-uitzending bracht de EO in het tv-programma "De Vijfde Dag" een uitvoerige reportage op het scherm over de laatste weken van deze man, die uiteindelijk in het Deventer ziekenhuis aan zijn verwondingen bezweek.  Aan de hand van het relaas van Linda, de zus van Raymond, kon zijn martelgang nauwkeurig worden gereconstrueerd. Een verhaal over falende hulpverlening, slechte coördinatie tussen de GGZ en een algemeen ziekenhuis en - last but not least - over de funeste gevolgen van vooroordelen jegens mensen met een psychiatrisch stigma.

Tot tien maal toe werd deze suïcidale man met het etiket 'borderline persoonlijkheids stoornis' door medewerkers van psychiatrische instelling Dimence naar het nabijgelegen ziekenhuis gebracht. Toch weigerde men hem de hulp te geven die hij nodig had. De reden? In het ziekenhuis wilde men niets te maken hebben met gedragsgestoorde patiënten. Psychiatrische klanten, dat geeft alleen maar overlast op de afdeling, zo werd er geredeneerd. "Neem hem maar weer mee", gaf men de begeleiders van Dimence te verstaan die hem zwaargewond het ziekenhuis hadden binnengebracht. En onverrichterzake vertrokken ze weer, op weg naar Dimence waar hij opnieuw in een isoleercel belandde. Pijnstillers kreeg hij niet, zelfs een matras op de kale vloer van zijn cel vond men niet nodig: hij moest maar slapen op een schamel dekentje.  Ondertussen werd hij niet door wakkere verpleegsters, maar door bewakingsrambo's in de gaten gehouden. Schrijnend was ook dat Raymond tijdens een eerdere opname in een isoleercel was opgesloten en daar een fiks trauma aan had overgehouden. Nog afgezien van zijn verwondingen was het verblijf in de isoleer voor hem op  zichzelf dus al een hel.

Zo pendelde hij na telkens nieuwe zelfmoordpogingen heen en weer tussen Dimence en het Deventer Ziekenhuis, totdat hij op den duur in coma raakte. Uiteindelijk werd de familie, die in Dimence niet bij hem mocht komen, te verstaan gegeven dat ze hem wel mee naar huis mochten nemen. "Als je hem geen eten en drinken meer geeft, gaat hij vanzelf wel dood", werd erbij gezegd. De familie weigerde hieraan mee te werken. Daarna werd hij alsnog - volkomen uitgeteerd, met een schedelbasisfractuur, een geperforeerde long, gebroken ribben en een gebroken neus - opgenomen in het ziekenhuis, waar hij al snel overleed.

Na zijn dood kreeg de familie 22.500 euro zwijggeld aangeboden, zgn. om 'hen tot rust te brengen'. Men wilde geen publiciteit over deze zaak.

Cruciaal bij dit alles is dat algemene ziekenhuizen weinig op hebben met psychiatrische patiënten, en met gedragsgestoorde patiënten in het algemeen. Want ook demente bejaarden worden daar vaak had aangepakt. Zo zijn er signalen dat in algemene ziekenhuizen demente bejaarden vaak worden vastgebonden met de zweedse band en dan worden 'gekalmeerd' met middelen als bv. haldol. Ze zijn daar geen grote fan van mensen die er maar wat doelloos rondbanjeren, dingen roepen of constant liggen te woelen en te draaien: aanpakken die hap.

Dat laatste geldt dus ook voor GGZ-klanten. In interviews gaven voormalig hoofd psychiatrie van het Erasmus Medisch Centrum, Michiel Hengeveld, en Adriaan Honig aan dat algemene ziekenhuizen al snel geneigd zijn om GGZ-klanten te weren. Deze situaties doen zich vaker voor, het is een bekend probleem. Dat er doden door vallen komt niet zo vaak voor. Toch is het uiterste consequentie van het psychiatrische stigma. Doordat er de laatste jaren steeds meer patiënten komen met zowel ingewikkelde somatische problematiek áls met pittige psychiatrische problemen, gebeurt het steeds vaker dat dergelijke patiënten door ziekenhuizen geweigerd worden, vertelde Hengeveld.

PvdA Tweede Kamerlid en woordvoerder voor Volksgezondheid Lea Bouwmeester liet een reactie weten dat ze wil dat de rol van de Inspectie voor de Gezondheidzorg in deze kwestie onder de loupe wordt genomen. Dat laatste lijkt me volkomen terecht. Want ook bij de zaak tegen het SPDC-Oost in Amsterdam, waar in 2008 verschillende patiënten in een isoleercel stierven, deed de inspectie niets. Weliswaar stelde de inspectie een onderzoek in, maar omdat er zeker twintig zorgprofessionals bij de gang van zaken betrokken waren, besloot men niemand aan te klagen.

Eigenlijk denk ik dat er maar één oplossing is: bij suïcidepogingen nóóit iemand isoleren maar vooral praten, en in feite nog radicaler: isoleer- en separeercellen afschaffen. Het isoleren van mensen in de GGZ werkt praktisch altijd traumatiserend. Bovendien zijn er al te veel mensen in de isoleercel overleden. Isoleren is geen behandeling; het is alleen in het voordeel van het personeel dat een lastige patiënt een tijdje kan opbergen. Maar vroeg of laat moet de deur weer open en zal men verder moeten met elkaar. De verhoudingen zijn dan al danig verstoord, de patiënt is meestal getraumatiseerd. En waar een basis voor een behandeling ontbreekt, zijn er alleen maar verliezers. Het wordt dan ook hoog tijd dat men in Nederland, in navolging van de Scandinavische landen, het isoleren in de GGZ gaat verbieden.  

- zie voor een uitgebreidere versie van dit artikel http://www.nederlands.nl/nedermap/beschouwingen/beschouwing/128993.html.